Naar een keerpunt? ¹)

Een der schoonste ontdekkingen bij het lezen van Thomas’ geschriften is wel het luisteren van de grote leraar: zijn aandachtige eerbied voor het denken der anderen, voor het waarheidsmoment, of desnoods enkel maar het waarheidswillen ervan. Men herkent in deze aandacht en menselijke zuiverheid dezelfde rustige, open oogopslag waarmede Joannes Damascenus vele eeuwen voordien de wereld van zijn tijd beschouwde, toen hij schreef: ,,Ik zal in de eerste plaats het beste der heidense wijzen vermelden, want ik ben er mij wel van bewust, dat, indien iets goed is, het van boven door God aan de mensen geschonken werd; maar indien iets met de waarheid in strijd is, zal ik wat aan de waarheid verwant is, bijeengaren op de wijze der bijen, en ook van de vijanden overnemen hetgeen tot heil kan strekken”. – En wát, nietwaar, kan de liefde ánders verlangen te doen? Is het niet alsof in deze woorden het geweten der liefde zelf in zijn oorspronkelijke helderheid stem werd, onbekend toen nog met de bitse desiderata waarmede haar Widersacher, het verstand met zijn vijandig afwijzen en zijn hoogmoedige bezorgdheden, de liefde zo langdurig zou tyranniseren? In de grond toch verschilden wij in onze houding, in onze diepste overtuiging aangaande het buitenchristelijke denken niet wezenlijk van het hautain misprijzen voor belangrijke prestaties, dat Goethe eens in de mannen der wetenschap hekelde met de ironische woorden aan Zelter: ,,was wahr daran sei (aan die prestaties), sei nicht neu und das Neue nicht wahr (das heisst doch weiter nichts als: was wir gelernt haben, glauben wir zu verstehen; und was wir lernen sollen, verstehen wir nicht”; waaraan we nog kunnen toevoegen: en wat wij niet verstaan, heeft ons ook niets te leren). Alles buiten ons waarheidsverstaan attaqueerden en hoonden we als ramp, overbodige omweg, dwaalweg, ge-

¹) Met toestemming van de uitgever overgenomen uit: Henri Bruning, ,Voorlopige Motieven’ (essays), Uitgeverij Lannoo, Tielt, 1954, p. 76-85.

219