mijn antwoorden, mijn vreugden en droefheden, kortom mijn menszijn niet begrijpen (in het geheel niet kennen) en niet de minste poging doen mij daarin nader te komen, niet de minste rol en toch voel ik mij in hun woord als mens niet miskend of veracht. Wat wél een rol speelt en waardoor ik mij als mens door hen voel aangesproken (tot in het diepst van mijn wezen) is dit: dat zij de spanningen en vragen van het mens-zijn zijn geweest, dat zij de mijne verhelderen en met hun woorden wezenlijke waarden (woorden des levens) aan mijn leven toevoegen. Ik voel mij als mens door hen aangesproken door de authenticiteit van hun bewogenheid, de innerlijke waarde van hun positiviteit. En datzelfde geldt ook voor de religieuze niet-christen die door de apostolische christen worden toegesproken. Niet dat zij als de mens die zij zijn worden aangesproken (hoeveel meerderheidsbesef impliceert dit ,,kennen” van de ander, en hoeveel afweer en afkeer moet het in de ander oproepen), maar dat degene die hen toespreekt een waarachtig mens is, een mens die in al zijn apostolische eenvoud uit de volheid van zijn levenswaarheid spreekt, geeft de ander de ervaring dat hij als mens wordt aangesproken. De mens die wil worden aangesproken als mens, verlangt enkel te worden aangesproken door een mens: een méns geworden woord, een mens die zijn waarheid is, en die zijn waarheid is als antwoord op de werkelijke spanningen en vragen van het leven. En dit – dat de mens zijn waarheid is – is tevens de eerste imperatief welke Christus aan zijn verkondigers oplegt. En deze imperatief vervullend, zijn zij tevens antwoord op het probleem, dat de mens als mens wil worden toegesproken.
Als de christenheid het uitverkoren volk Gods is, is het dat niet om vast te stellen waarin en waarom de overige volken kennelijk niet uitverkoren zijn, waarin en waarom en wanneer God de anderen alleen liet, in welk opzicht het waarheidsleven van de ,,heiden” oeropenbaring is of plagiaat, ontlening of oorspronkelijk, natuurlijk of bovennatuurlijk, verwording en gevolg van zonde etc. ¹). Als de christenheid uitverkoren is dan is het even-

¹) Instructief m.b.t. dat soort denken is: ’Theologie des Heidenthums van Ferdinand Stiefelhagen, p. 415-435; Regensburg, 1858

179