de wetten der anthropogenese, maar zijn ontraadseling van de zin, zijn zin-geving van die wetten, hem gevoerd had. Die conclusie is namelijk, ,,que, durant les temps historiques, c’est par l'Occident qu’a passé l’axe principal de l’Anthropogénèse” ¹) Ik wil niet zeggen, dat hij om die conclusie kloppend te maken de culturen van het Oosten devalueerde, maar wel dat hij beide genoemde culturen wel wat al te overhaast hun plaats aanwees in de door hem ontworpen (of opgeworpen) zingeving. Hij schrijft met betrekking tot India’s metaphysica, waarvoor hij overigens grote bewondering heeft: ,,Surgie à son heure comme un grand souffle, – comme un grand souffle aussi, er à son heure encore, l’âme primitive de l’Inde a passé. Et comment eût-il pu en être autrement? Les phénomènes regardés comme une illusion (maya) et leurs liaisons comme une chaîne (karma), que restait-il à ces doctrines pour animer et diriger lévolution humaine? – Simple erreur commise, – mais c’était tout! – dans la définition de l’Esprit, et dans l’appréciation des liens qui rattachent celui-ci aux sublimations de la Matière” ²) Als er sprake is geweest van een vergissing, was het zeker niet een ,,eenvoudige vergissing, iets van maya en karma en daarmee uit, maar een sublieme vergissing, een vergissing van de hoogste orde, een vergissing die onmiddellijk verband houdt met wat Teilhard de Chardin elders noemt ,,l’oeuvre des oeuvres humains”: ,,Mais quelle est, dans l’intérêt même de la Vie générale, l’oeuvre des oeuvres humaines, sinon l’établissement, par chacun de nous en soi, d’un centre absolument original, où l’Univers se réfléchit d’une manière unique, inimitable: notre moi, notre personnalité, tout justement? Plus profond que tous ses rayons, le foyer même de notre conscience: voilà l’essentiel qu’il s’agit pour Oméga de récupérer pour être vraiment Oméga” ³) Het is alsof men hier de schoonste waarheid van het Oosten geformuleerd hoort! – Neen, het was beslist niet allemaal zó ,,neolithisch”! Trouwens, waar hij (in een te gehaaste liefde voor de visionaire synthese?) afbuigt van het terrein van zijn wetenschap, is deze ongetwijfeld grandioze geest

¹) ,Le Phénomène humain’, p. 235. Paris 1955.
²) Idem, p. 234.
³) Idem, p. 290.

149