132
natuurlijke mens herkenbaar is als de normale grondslag van iedere ontmoeting tussen mens en mens – een gewoon-menselijk respect, – reeds van meetaf geheel vanzelfsprekend de grondslag had behoren te zijn van de missionering, zijnde toch in wezen de prediking van het evangelie der liefde. Wij hadden de eersten moeten zijn om die liefdeloze onverschilligheid en minachting af te wijzen, maar zij die onder ons die eersten waren (ik noem Nic. van Cusa en Friedrich Heiler) hebben zich in het twistgeding van het westerse christendom nauwelijks of slechts kortstondig verstaanbaar kunnen maken, en nu zijn wij de laatsten. Maar goed, dat duistere tijdperk van onze superioriteitswaan en haar noodlottige aberraties schijnt zijn einde te naderen. Waar men eertijds satan werkzaam zag, groeit nu een vermoeden aangaande de openbaringswerkzaamheid van de Logos spermatikos, en waar men eertijds met betrekking tot de heidense religies de minachting der onverschilligheid was, worden nu de eerste tekenen zichtbaar van eerbied en liefdevolle schroom. Hoe weinig de nieuwe missie-theorieën in de practijk van het rechtstreekse missiewerk hanteerbaar zijn, deze herkerstening van de grondslag van het missionaire handelen is ongetwijfeld een vernieuwing van onschatbare betekenis.
Is die houding van eerbied de grote winst, aan de eigenlijke eisen van het nieuwe missionaire denken kan, zoals gezegd, de gemiddelde missionaris, ook in zijn prediking, niet voldoen. Hoe moet hij zijn waarheid verstaanbaar maken als voltooiing en vervolmaking als hij geen waarachtige levende kennis heeft van het waarheidsleven van de ander. Hij staat er geheel buiten. Hij mist er het ontvang-apparaat voor. Ondanks (of juist door) de houding van deemoedige eerbied en liefde en wil tot begrijpen, drijven de nieuwe missie-theorieën de gemiddelde missionaris onvermijdelijk naar een nog illusielozer besef van persoonlijke onmacht. Zij doen hem slechts scherper beseffen, dat hij zich in een hem wezenlijk vreemde wereld bevindt en dat er van enige wezenlijke communicatie geen sprake is. Evenmin als tussen een overtuigd protestant en een katholiek die het vermogen mist zich in
