meting die stellig intenser en wezenlijker is geweest dan wat de massa aan geestelijke tweestrijd meemaakt. En wat zag men? Dit: dat zij, verrijkt, naar de bronnen vanwaar ze gekomen waren, terugkeerden, of juister misschien: niet wezenlijk van die bronnen ooit werden weggedreven. – Misschien houdt ook de geschiedenis van de stad Kyoto, het grote centrum van het japanse boeddhisme, maar dat geen poort gesloten hield voor de verworvenheden van het Westen, de waarschuwing in het assimilatievermogen en het vermogen tot zelfvernieuwing niet te onderschatten. Hierop wijst ook een figuur als de japanse wijsgeer Nishida Kitarô (1870-1945): ,,seine Metaphysik, Ethik und Aesthetik scheinen eine glückliche Vereinigung buddhistischer, europäischer und japanischer Denkformen darzustellen. Das 20. Jh. hat eigenständiges Denken in China und Japan vor vollkommen neue Voraussetzungen gestellt. Schon ist aber das eigene Erbe im neuen Denkgebäude überall zu spüren” (Tilemann Grimm). En bij H. Dumoulin S.J. lezen we deze typerende notitie: ,,Er (Kanzan) hauchte dem Myôshinji den Geist strenger Zucht ein, der das Kloster bis heute kennzeichnet. Der weite Tempelbereich atmet schlichte Einfachkeit (...). Der Begründer der bedeutendsten modernen philosophischen Richtung Japans, Nishida Kitarô, fand im Bezirk des Tempels seine Grabstätte.” Japan mag dan thans in een geweldig gistingsproces verkeren, er is geen aannemelijke reden deze tijd te beschouwen als de laatste stormloop tegen de resten van een in wezen reeds overleefd verleden. Er is achter bepaalde uiterlijke aspecten van het heden ook een Oosten, ook in Japan, dat bij die stormloop niet ’aus den Fugen’ geraakt. Het is al te oppervlakkig dit laatste te verklaren met de platitude van een oosters fatalisme dat met duizenden jaren rekent en daarom geresigneerd en onverontrust de verwarring en het nihilisme van dit moment over zich heen laat gaan. Die innerlijke stilte is óók: onverstoorde rust, onverstoord zelfvertrouwen, het vertrouwen van hen die weten op welke diepe vragen van het leven het boeddhisme antwoord is; een vertrouwen dat, hoe beproefd door de slagen en verbijsterende aspecten van deze tijd, werkzaam en moedig vertrouwen is. Iets van dit

94