Japan nog meer is, buitendien is, elders is – of was. En inderdaad is er dan wel énige reden aan Japans geestelijk erfgoed en aan wat Japan geestelijk en religieus nóg vertegenwoordigt, niet veel betekenis meer toe te kennen. Maar die conclusie berust dan op een aantal misverstanden. – Bezien we daarom het na-oorlogse Japan in zijn, het uiterlijke leven dominerende aspecten nader.

De militaire nederlaag van het ,,onoverwinlijke vaderland”, de ontluisterde positie van de (goddelijke) keizer ¹), Hiroshima, de verwoeste steden, de economische ontreddering en mateloze materiële ellende van die jaren, de bezetting (van zijn heilig grondgebied), al deze catastrofale, voor de Japanner diep vernederende en schokkende feiten ontwrichtten, meer nog dan de materiële, voor velen de geestelijke fundamenten waarop het leven tot dan toe gebouwd was. Al het eigene – datgene wat de zin, de inhoud, het vertrouwen van zijn bestaan was geweest – had hem bedrogen, misleid, uitgeleverd aan ontreddering en chaos. In deze verbijsterde wereld van bedrogen, weggeslagen geloof – ook wel van haat: tegen een verleden dat haar zo misleid had – verschenen de voormalige vijanden, behalve als de ,,vriendelijk lachende yanks, die candy en chocolade uitdeelden” (42), als de vertegenwoordigers van materiële vooruitgang, ruimhartig levensoptimisme, geloof in de toekomst, kracht, zelfvertrouwen, en met hen stroomde ook een springvloed van nieuwe waarden het eilandenrijk binnen: nieuwe opvattingen over de mens, de menselijke vrijheid, de menselijke saamhorigheid, de positie van de vrouw, het huwelijk, de opvoeding etc. Veel ervan werd als een nieuw perspectief, een noodzakelijk correctief aanvaard. Ook deze confrontatie betekende een verwoede, voor velen verwoestende stormloop tegen de wereld van het verleden. Dwong zij de japanse mens zichzelf, zijn verleden, zijn moraal, zijn geloof en tradities te herzien, zij resulteerde anderzijds eveneens in een actieve vernieuwingswil, – hetgeen voor velen betekende: een definitief

¹) Men leze hierover Marcel Giuglaris: ,Visa pour le Japon’, p. 264-265; Paris, 1956.

89