vele eeuwen japanse cultuurgeschiedenis heen! – binnen het japanse boeddhisme ,,ontdekken en vervolgen kan”, d.w.z. tegen de achtergrond van een religiositeit welke de strijd – en een ongemeen rigoureuze in wezen – tegen het boze in de mens n.b. vooropstelt! – Maar wat wil men? Nog in 1951 moest hij, zoals hij in zijn argeloosheid bekent, ,,tot (zijn) ongeveinsde verbazing” vernemen, ,,dat de bij Sankara, de grote leraar van de Vedanta, aangetroffen Godsidee bijna identiek is met die van Sint Thomas” (11).
Toch mag men wel aannemen, dat ook Van Straelens buitenkant-interesse iets heeft waargenomen, dat hem zijn oordeel ingaf en het schijnt te rechtvaardigen, en niet alleen omdat ook de gemiddelde christen er nu niet bepaald op gebrand is over zonde, schuld, geboden en strijd te spreken. Want ook met die overeenkomst blijft er een belangrijk verschil. Voor de christen blijft die aversie een uiting van zondigheid en kan zij oorzaak worden van echt berouw. De Japanner daarentegen vindt, volgens Van Straelen, zijn afkeer nog prijzenswaardig, en een uiting van religie! Hij schijnt, zo voorgesteld, een hopeloos geval. – Evenwel: ook het christendom kende in zijn grote heiligen en mystici wel die onwil nog veel over zwakheid, zondigheid en geboden te spreken; zij hadden dan essentiëler en vruchtbaarder waarheden gevonden dan het eigen menselijk tekort, een betere geestelijke bezigheid ook dan het zich steeds doordringender rekenschap geven van de eigen zondigheid. Het is geen ontkenning van hun christelijk heiligheidsstreven, als men stelt, dat ook zij dan geleerd hadden met een serene glimlach aan de nachtzijde van hun menszijn voorbij te gaan en het stadium van hun verterende onrust en wroeging te beschouwen als het – noodzakelijke – voorbereidende, nog lagere, nog onrijpe, primitieve, barbaarser, ,,boerser” stadium van de christelijke wil tot wedergeboorte. Zij hadden dan geleerd zichzelf te aanvaarden en zich vóór alles, dieper en exclusiever in Christus te verdiepen. Christus’ woord overwegen, zijn voorbeeld navolgen, zich aldus met Hem in eenvoud en nederigheid des harten te verenigen was dan de centrale ernst van hun leven geworden, en naarmate zij dit oprecht en ootmoedig

85