overal zijn en overal in de weer zijn. En dat is hij ook. In Japan, Amerika, China, Frankrijk, Nederland, Engeland, Zwitserland ,,en waar al niét”! Dat actieve buitenkant-gedoe heeft uiteraard voor sommigen iets zeer ,,aansprekends”, maar hij is met dat alles toch precies het tegendeel van wat zijn bewonderde vriend De Lubac met elk zijner boeken als eigentijdse priesterlijke houding (als ,,houding in de tijd” van een priester) is. Dat is niet erg, iedereen moet arbeiden overeenkomstig de mogelijkheden die met zijn persoon gegeven zijn, maar het is, zo wil ik zeggen, juist deze nijvere utilitarian met zijn practisch buitenkant-verstand (en goedlachs onverstand) die én door de Japanner én door Camus (,,e.d.”) én door Maritain (,,e.d.”) geërgerd werd, en in hen allen door hetzelfde. Het zijn voor hem allen lieden die geen zoden aan de dijk zetten! en die, de een zus de ander zo, zich voor irreële dingen druk maken, de verwarring maar vergroten, talloze kansen verspelen etc. etc. – ge kent dat, én: het zij zo! Alleen vraagt men zich niet zonder bezorgdheid af, of deze blij-moedige utilitarian, die gedoemd was op zo velerlei essentiële uitingen van zowel japans als europees cultureel en religieus leven met zulke botte blunders te antwoorden, nu wel de aangewezen man is om culturen te schatten en uit te maken wat daarin waarde en onwaarde is; en als hij dat niet is, hoe het dan verder moet bij hem met die z.g. nieuwe missietheorieën, die de grote geestelijke waarden der niet-christelijke culturen en religies willen zien opgespoord opdat daarop bij het bekeringswerk met liefde en eerbied zou worden voortgebouwd.
Men vraagt zich dat laatste te verontruster af, omdat Van Straelen niet alleen voor de hierboven vermelde uitingen van japans geestesleven, maar ook voor heel het verschijnsel der japanse religiositeit – shintoisme, boeddhisme, confucianisme – in feite niet het minste respect, zelfs nauwelijks enige aandacht opbrengt. Natuurlijk, we vangen ook bij hem – over vele, vele bladzijden verspreid – enkele zinnetjes op als: ,,de zeer subtiele en diepzinnige Indische filosofie” (9), ,,de heerlijke Japanse cultuur” (37) en: we moeten ,,zeker niet achteloos voorbijgaan aan het mooie, dat boeddhisme en confucianisme gebracht hebben” (63), ,,we

78