I     N E O M I S S I O N A I R E   X E N O P H O B I E ?


De eerste 50 bladzijden van Van Straelens Aziatisch Dagboek zijn in een bepaald opzicht zeker verblijdend. Daarin verdedigt de schrijver het nieuwe, overigens al niet meer zó nieuwe, missionaire denken en levert hij, zoals ook verderop nog, maar dan in al losser samenhang met bedoelde theorieën, een soms nogal vrijmoedige, ,,gedurfde” critiek op veel dat met de missiepractijk, de missionaris en de missie-illusies die gecultiveerd worden, verband houdt. Zie ik af van dit begin, dat misschien vooral boeit door de verwachtingen die het oproept – al is het na Monchanins Ermites du Saccidânanda eigenlijk niet veel meer dan een populair tractaatje, – dan is er in dit boek precies één bladzijde die me getroffen heeft. Niet door haar formulering, maar om het onthulde aspect van het korte japanse gedicht (haiku, waka). Deze passage is hier als inleiding niet zonder belang en moge in extenso volgen. Zij beschrijft een dichtvorm die zonder twijfel te beschouwen is als de realisatie van een der hoogste en schoonste mogelijkheden van het woord; tevens formuleert zij een aversie, die ten nauwste met Van Straelens persoonlijkheid samenhangt. Telkens keren diezelfde weerzin en ergernis in dit boek terug en bepalen zij zijn oordeel. – Na vastgesteld te hebben, dat bepaalde japanse woorden ,,onvertaalbaar zijn, omdat eenzelfde zielestemming in geen enkel Europees woord is op te vangen”, vervolgt hij: ,,Daar zijn verder Japanse woorden, die onvertaalbaar zijn, omdat ze hoegenaamd niets betekenen. Men noemt ze kussens, waarop het gedicht rust. Bovendien, zoals de Japanse dichters zelf wel zeggen, zijn de meeste Japanse woorden vloeibaar en de Europese zijn vast. ,Vloeibaar’, omdat ze door en door bevochtigd zijn, door en door geladen met emoties. Vele Japanse woorden zwaaien ais een schommel; men moet ze in zijn oren laten klinken en dan maar meewiegen. Verder zijn Europese woorden veel en veel te precies. Die drukken meestal iets duidelijk uit en

65