leefd. Dit woord voedt en sterkt en zuivert de wil tot het goede. Het luisteren naar dit woord is zuiverender dan welke waakzaamheid ook. En ook dit luisteren behoort tot de bereikbare goedheid van het begin.

Dit alles behoort, als begin, tot datgene wat geen weigering toelaat op grond van de menselijke zwakheid. Men zou daarom willen zeggen: een Kerk die besloten is met Christus’ tweede gebod, gelijk aan het eerste, ernst te maken, kan niet minder zijn, niet minder dan dit voor allen bereikbare: het doen wat ieder kan doen, het nalaten wat ieder kan nalaten, en dit met waakzame geest, en bewogen door het woord van Hem die men besloot te volgen; en besloot te volgen omdat men zijn woord, met blijdschap en dankbaarheid, herkende als het woord des levens. Men moet echter vaststellen: de Kerk, als geheel, is dit minste, dit eerste en bereikbare, niet. Dit is geen verwijt, maar het vaststellen van een waarneembaar feit. Van een verontrustend en ook bevreemdend feit als men zich Joannes’ woorden herinnert: ,,en Zijn geboden zijn niet zwaar”, want dit geldt toch zeker voor het bereikbare van het begin. Er zijn hiervoor talrijke oorzaken aan te wijzen. Op twee ervan wil ik hier wijzen, als in dit verband van belang.
De eerste is, dat het toetreden tot de gemeenschap van Christus’ volgelingen nog slechts bij uitzondering het gevolg is van een vrij wilsbesluit d.i. van een religieuze, evangelische bewogenheid, van die bewogen zekerheid, dat met Christus’ prediking en woord het woord des levens werd gesproken. De Kerk bergt in zich een in de loop der tijden onmetelijk aangegroeide ,,aanhang” van lauwen en onverschilligen, – hoewel dit anderzijds weer, hoe paradoxaal het moge klinken, een gunstige factor is te noemen. Daardoor toch bevindt zich binnen de ,,mystiek-ontische Werkelijkheid van de Kerk” een even grote menigte welke zij rechtstreeks kan bereiken en beïnvloeden en in haar genademiddelen kan doen delen. De tweede m.i. voornaamste oorzaak is, dat het eigen en eigenlijke doel van het christendom, het werkelijk liefde worden van de mens met betrekking tot de naaste, en dit als de gedaante

34