verklaren, ook middelen aanwijzen die én het herstel der eenheid, én de hernieuwing van het katholiek geloofsteven en den z.i. eenig doeltreffenden afweer tegen een dreigenden ondergang der Europeesche beschaving zouden kunnen verwerkelijken.
Men moet vaststellen, dat het beeld van het hedendaagsche katholieke geloofsleven dat men uit dit boek kan aflezen, de verstarring in een formalistisch en bovendien dubieus moralisme, in een leege, levenlooze discipline, in een tot op den draad versleten en vooze geloofspractijk, verre van opwekkend is. Het moet te minder opwekkend zijn, als men gelijk van Duinkerken, ,,de mystieke kern”, de samenspraak met God, als het wezen van het geloofsleven ziet (en klaarblijkelijk ook als den plicht van alles wat heden christen is). Op zijn wijze is ,,Verscheurde Christenheid”, evenals ter Braaks ,,Van Oude en Nieuwe Christenen” (alleen veel minder scherpzinnig, op den man af en.... gedisciplineerd) een afrekening met een enkel disciplinair geworden christendom. Dit adieu had nochtans zuiver en ook zuiverend kunnen zijn; dat het dit niét werd, dat het veeleer het tegendeel werd, moge blijken uit de bezwaren die ik tegen het actueel gedeelte van dit boek zal opstellen. Tevens zal dan duidelijk worden, dat, hoe ernstig van Duinkerken hier dan ook eindelijk schijnt, de laatste, beslissende ernst wederom ontweken werd en de heele zaak met een kalmeerend glimlachje zonder consequenties in de doofpot gaat.

Het is natuurlijk volkomen juist naar een hereeniging der verschillende christelijke kerken te streven en, wanneer men

183