Niettemin is het ongetwijfeld een respectabel stuk werk geweest dat Anton van Duinkerken met zijn ,,Verscheurde Christenheid” ondernam. Niet alleen heeft hij getracht de verscheuring der Europeesche christenheid en het hedendaagsche verval der katholieke wereld in hunne historische oorzaken te verklaren, maar hij poogde ook de middelen aan te wijzen die én het herstel der eenheid én de vernieuwing van het katholieke geloofsleven én den z.i. eenig doeltreffenden afweer tegen een dreigenden ondergang der Europeesche beschaving zouden kunnen bewerkstelligen. Doch aan alles wat hij hier onderneemt kleeft de doem van zijn persoonlijkheid: zijn ingeboren angst voor den ernst, voor de consequenties ervan, zijn persoonlijk buiten elk conflict staan, – zijn babbelziekte uit noodweer. Toch geloof ik stellig dat hij met zijn scherpzinnigheid en eruditie, althans wat het historisch gedeelte betreft, uitstekend werk had kunnen verrichten als hij niet doorloopend een andere persoonlijkheid had willen schijnen dan hij is, als hij – maar dan ernstig – gedachten had geschat en hun relief gegeven, en niet gestalten. Doch hij doet precies het omgekeerde: hij verwaarloost wat hij aankon (het denken) en occupeert zich met wat hem ontgaat (de gestalten). Hij weigert hier doorloopend te zijn wat hij zijn moest (en zijn zou als hem de vlijt en de tijd niet ontbraken): een objectief en conscientieus historicus, om te simuleeren wat hij niet is: een inventief en scheppend intellect, ’n soort comte de Saint-Aulaire wat betreft de godsdienstige problemen van verleden en heden En hij bedrijft dit spelletje (met zichzelf,

163