eerste plaats in de samenleving in te nemen en die orde op tijdelijk gebied te vestigen die ,,surgira d’une façon plénière et durable.” Maritain’s toekomst-ideaal van een christelijk sociale orde veronderstelt een ,,gearriveerd” christendom, maar een gearriveerd en tevens zuiver christendom is een der onwaarschijnlijkste zaken. Zijn boek, ook zijn boek! roept voortdurend het beeld voor oogen van een Godsrijk ,,qui quitte la Croix et promène devant nos yeux une beauté conquérante”¹). En het móest dit wel, aangezien het andere beeld, dat van een ,,Dieu flagellé et tourné en dérision, crucifié hors des portes de la ville” – en dit beeld als de normale werkelijkheid, ook van het Rijk Gods, en daarmee van een zuiver en gezuiverd christendom – vrijwel elke kans op de vestiging van een christelijk sociale orde te niet doet. – Wat van dit laatste nu verder zij, zeker is, dat die godsdienstige vernieuwing, als eerste voorwaarde voor de door Maritain bedoelde orde op tijdelijk gebied, voorloopig en zeer langen tijd beperkt zal blijven tot betrekkelijk zeer kleine, zeer geringe kernen. Het moge dan al niet moedig zijn geweest, dat hij de realiteit van dien strijd verzwegen, verdoezeld heeft, het ,,nut” van Maritain’s beschouwingen is voorzeker toch dit, dat zij het probleem van een christelijke tijdelijke orde hebben losgemaakt uit die naargeestige lawaai-sfeer van béte optimisme, om met grooten nadruk en ernst vast te stellen wat die orde, waarover wij zoo rumoeren, als eerste voorwaarde eischt: christendom, datgene wat er niet is; dat zij vaststellen, dat het geen zin heeft en een boze fictie is, met