Want de enorme tegenstand die reeds het verwerkelijken van die ,,eerste voorwaarde”, een hernieuwde christenheid, zou ontketenen, dringt die christelijke sociale orde (zooals Maritain haar wil) terug naar het rijk der verre, zeer verre toekomstmogelijkheden. Dit zegt natuurlijk niets tegen dien godsdienstigen strijd, noch verminderen deze onvermijdelijke gevolgen zijn noodwendigheid. Ik zeg alleen, dat Maritain, hij, de volgeling (en meer dan dat) van den door de christenen gehaten en verguisden Léon Bloy, déze consequenties op den man af had moeten behandelen. Voor deze consequenties hangt hij echter ,,un écran de fumée”, een rookgordijn van diep stilzwijgen. Hij kon ze dan ook moeilijk (laat staan met nadruk) naar voren brengen, waar hij aanvaardbaar en waarschijnlijk wilde maken dat men zich met den door hem bedoelden strijd ook nog wel voor dit heden verdienstelijk kon maken op tijdelijk-sociaal gebied. Want dit te bewijzen onderneemt hij, – doch hierover aanstonds uitvoeriger. Hier nog een enkel woord over zijn stilzwijgen. Dat is niet alleen laf, maar ook uiterst misleidend. Het wekt de suggestie, als was de moeilijkheid van dien (langdurigen) strijd voor een nieuwe christenheid in wezen toch niet zoo heel veel meer dan het uit den weg ruimen van wat (van desnoods heel veel) ,,vooroordeelen”, terwijl het wezen van dien strijd (in en tegen een verworden christenheid) een oneindig bitterder werkelijkheid is. Deze suggestie is des te misleidender, omdat wij met dit boek nolens volens worden binnengedrongen in de sfeer van een arriveerend Rijk Gods, van een zuiver en gezuiverd christendom, dat, juist omdat het gezuiverd is, kans heeft (bestemd is) een

142