Teixeira de Pascoaes moge de leer van Paulus niet geheel zuiver hebben verstaan; voor hem mogen de goddelijke krachten die in de historie der menschheid en in het leven van den afzonderlijken rnensch (dus ook in dat van zijn Paulus) slechts geheime, bovenzinnelijke, bovenaardsche, boven-redelijke krachten der Natuur zijn, – hij heeft ons den ménsch Paulus, de menschelijke materie ook waaruit een heilige gevormd wordt, de tragedie vervolgens waarin het goddelijke den mensch stort, geopenbaard op een wijze die ongetwijfeld congeniaal en stellig geheel eenig is. Hij heeft dezen heilige, als mensch, op één plan gebracht met de groote visioenairen, de groote gevoeligen en hartstochtelijken die de wereld heeft voortgebracht. Is Pascoaes niet orthodox in de leer, zijn „dwalingen” bewegen zich toch in de onmiddellijke nabijhed van de schoonste toppen der waarheid. Hij leeft oneindig dichter hij de waarheid dan vele orthodoxen in de leer, – die ketters in de practijk. Hetgeen beteekent, dat wanneer deze rodeur naar een zuiver christendom, eenmaal het volle licht der waarheid zou binnentreden, hij even onherkenbaar zal blijken voor óns als wij (met onze orthodoxe – orthodoxe? – leer) onherkenbaar werden voor de groote voorgangers der eerste christen eeuwen. Pascoaes nadert Christus, maar van verten komend die wij niet meer verstaan omdat wij ze reeds lang ontvlucht zijn. Heel dit boek is een benaderen willen van den zuiveren Christus. En het schijnt dat ook de vroegere boeken van dezen eenzame en bezetene dit naderend samentreffen hebben aangekondigd.
Wellicht vindt men het van weinig belang, maar het komt mij voor dat op dat moment deze eeuw een van haar schoon-

80