vergeefsche droefheid klaagt, want voor deze weinigen duren tot het einde... les colères... et les tristesses... Weinigen, — en een van dezen is Rembrandt. Zij zijn, hoe tot razernij ook de aarde aan hun lijf wentelt, de Realisten onder de kunstenaars.

Meer dan uit een drift naar zelf-analyse, wordt het verschijnsel, dat Rembrandt levenslang bezeten is door een passie voor het zelfportret ¹) verklaard uit noodwendigheid zich rekenschap te geven van zijn verhouding tot het leven, ²) — want zoo hevig wordt deze mensch gekweld

¹) Van Rembrandt zijn meer dan honderd zelfportretten (schilderijen en etsen) bekend.
²) Dit opstel werd geschreven naar aanleiding van het boek van Huib Luns: Rembrandtiana (v. Munster’s Uitgeversmij., Amsterdam). Indien ik Huib Luns zou zeggen, dat hij dezelfde is als z’n verre voorvader, die Rembrandt in honger liet krepeeren en hem voor zijn naargeestig deel geranseld heeft naar den waanzinnigen lach op het zelfportret van 1668 (ach! nu wij achteraf bemerkt hebben, dat Rembrandt precies als een admiraal en een ontdekkingsreiziger, aan onzen nationalen roem! heeft bijgedragen, is het makkelijk farizeesch te fluisteren, dat wij dien lach ,,den menschelijken mensch gaarne vergeven”), — hij zou mij verständnislos aanstaren en met van gramschap blikkerende oogen zijn zwatelende Rembrandtiana-lyriek doceeren, maar den dorperlijken hoon niet vermoeden, daarmee den weerloozen Rembrandt aangedaan. ,,O good Horatio, what a wounded name, things standing thus unknown, shall live behind me”: beroofd van Hendrickje en Titus bleef Rembrandt niemand ,,to tell his story” tegen-in de horde beduimelaars (Luns is enkel voortzetting eener traditie) zijner nagedachtenis, bij wier dokumenten zich nu ook dit naargeestig boek aansluit: het jongste dokument voor de stoutmoedige stelling, dat de geschiedenis onzer kunst de geschiedenis onzer schande blijft! Luns’ visie op Rembrandt! Dat is Rembrandt, wiens vreugde aan den schoonen schijn hem verleidde zich als cavalier graag op z’n Zondags te vertoonen en met Saskia op de knie () het lustige leven een dronk te wijden ,,zeker zoo levendig en spontaan als de beroemde melodie uit Verdi’s

18