maar weinig is dat men als toekomst, tegenkracht en meerderheid geloofwaardig durft achten. Dat de belangstelling ietwat voos was, vindt wellicht enige bevestiging hierin, dat zij vrij snel luwde; dit soort innerlijke onrust behoeft telkens een nieuw tonicum: een nieuwe aanklacht, die, hoe dan ook, van de tegenpartij niets heel laat.
Wat hiervan zij, de vragen welke met dit boek onverhoeds opdringen, laten, eenmaal verstaan, niet meer los. Wààr wordt dit boek aanklacht; en tegen wie eigenlijk? Hoe deze aanklacht te hanteren? Richt heel dit geschrift zich au fond niet precies zo tegen óns?
Want men moet goed beseffen: wanneer het nekschot Roebasjov tegen de keldervloer slaat, is de kleine stuiptrekking van zijn lichaam, deze laatste gruwelijke bijzonderheid, een volkomen onbelangrijke epiloog op het convulsief, onmachtig verweer dat gedurende de voorafgaande dagen Roebasjov’s géést opbracht ten overstaan van de onbarmhartige logica die Gletkin, en in hem Sovjet-Rusland, vertegenwoordigt. En niet alleen is, in deze redetwist over het geweld, over de staats-subs. revolutieraison Roebasjov duidelijk over de hele linie Gletkins mindere, maar Gletkins onverbiddelijke logica werd bovendien ingeleid, geruggesteund en gerechtvaardigd door een motto – men moet deze bijzonderheid niet al te achteloos voorbijgaan – van duidelijk christelijke en westerse huize. Dit motto, waarrond gans dit boek zich beweegt als rond zijn as, is tevens een dolkstoot in het hart der westerse wereld. We krijgen onze eigen logica terug: voorgehouden en overgenomen. – Om misverstand te voorkomen zij het hier nog even in extenso geciteerd:
|
,,Wanneer het bestaan van de Kerk bedreigd wordt, is zij ontheven van de geboden der moraliteit. Met eenheid als resultaat is het gebruik van alle middelen geheiligd, zelfs sluwheid, verraad, geweld, simonie, gevangenschap en dood. Want elk vonnis is ter wille van de gemeenschap, en de individu moet worden opgeofferd aan het algemeen welzijn. | |||
|
922
