hebben afgedaan. Ook tegenover mij heeft hij over Lorenzo niet meer gesproken.

Neen neen, Caracci is groter.

Caracci voelt zich te diep verraden. Hij wil vergeten. Uitroeien. - Sedertdien leeft Caracci nog slechts éen wil: overwinnen. Maar anders dan vroeger. Verbitterd. Hij veracht.

[tot vriend, ernstig]: Neen, niet éen waarheid is het sterven waard, maar alle zijn ze het leven waard; en alléén het leven.

[spottend]: Mijns erachtens zijn ze alle noch het een noch het ander waard.

[zonder vijandschap]: Jij minacht alle waarheid. . . .

[spottend, doch tevens ernstiger]: Of minacht ik misschien de mens!? Misschien dat ik daarom ook het geweld minacht. . . . Wat hebben we terwille van die mens te verdedigen, te redden!? Laat hem maar van zijn rechten beroofd worden! Wat heeft hij ermee gedaan!? Niets. Tenzij aantonen, dat hij ze niet waard is, dat hij er niets mee weet te beginnen. Wat moet hij met waarheden!? De mens gedijt in andere contreien! Heb je dat nooit bemerkt? Je moet nog veel leren, Massimo! Maar niet van je dichters! Die brengen je van de kook. Nu, adieu. Het beste. Misschien verstaan we elkaar later beter. . . . [wuift, gaat heen]

Later. . . . De situatie zal wel altijd dezelfde blijven tussen ons. Die van twee gangdeuren die gesloten tegenover elkaar staan. We leven beiden in andere vertrekken. Hij speelt. Toch speelt hij. [tot vriend:] Maar Pontormo onderbrak me. Ik wil dit zeggen: we moeten de strijd geheel wegrukken uit die verleugende anti-these van ’waarheid’ en ’leugen’. Onze waarheid is niet de waarheid en hun leugen is niet de leugen. Leugen en waarheid zijn beide gehavende waarheden. Begrijp je, daarom is niet éen ’waarheid’ het sterven, maar zijn ze alle het leven