Mausbach en andere moraal-theologen als de zin van christelijk leven verdedigd – door Krautwich onvoldoende geacht en – eerst in 1940 – niet alleen gecompleteerd met: ‘Nachfolge Christi, die als Ziel den Vater und als bewegende Kraft die Caritas des Hl. Geistes hat’ [2] doch door deze essentiële toevoeging fundamenteel gewijzigd. Dit leven met de Vader, dat – men heeft dit al te zeer vergeten – het enige doel is van het Christus-volgen (het was immers het meest wezenlijke van Christus’ eigen leven), werd ook voor Gezelle in de tweede periode van zijn dichterlijk scheppen wezenlijkst bewustzijn. Voor hem toch was reeds zeventig jaar en meer geleden vlees en bloed geworden wat de weinigen ener moraal-theologische avant-garde heden nog slechts theoretisch (wagen te) verdedigen. – Doch – zeer merkwaardig – deze laatste realiteit van religieus leven bereikt Gezelle dan primair via de natuur, via zijn natuurbewustzijn (wat misschien toch ook weer niet zo merkwaardig is, want ook Gezelle’s natuurbewustzijn is stellig wel enigermate te verstaan als een gave van de H. Geest), en dit aldus leven met God als Vader via de natuur als natuur is zijn voorgrond nu, is de bron waaraan zich zijn religieuze persoonlijkheid voedt en laaft, – terwijl Christus, en deze gekruisigd, achtergrond is geworden. En het is opmerkelijk hoe zelden Gezelle dan nog van Christus gewaagt en van al die andere thema’s waarvan hij als dichter eertijds zo hartstochtelijk vervuld is geweest. Zij hebben opgehouden de hóogste ernst van zijn religieus leven te zijn. Het centrum van zijn aandoening is verplaatst.
    Maar aldus dan (o.a. aldus) hernam zich, na het zwijgen, thans als een natuurbezetene, de natuurgevoelige die zich in de eerste periode slechts enkele malen, doch wonderlijk gaaf toen dadelijk, had kenbaar gemaakt om vervolgens practisch een jeugd lang achtergrond te blijven. Inderdaad, vrijwel een jeugd lang zwijgt deze natuurgevoelige, en niet zonder een diepe, zeer reële angst in zichzelf overwonnen te hebben zal hij zich, en eenmaal onvoorwaardelijk, aan zijn natuur-eros overgeven: niet zonder een korte doch hevige crisis zal deze natuur-eros onbezweerbaar voorgrond worden en zijn leven, religieus, gaan beheersen.
    Dat de natuurgevoelige een jeugd lang achtergrond bleef; is overigens geheel begrijpelijk. De meest innige vervoeringen van deze apostelziel golden Christus, en deze waren voor hem weldra zozeer in wroeging en