heid (hoe vreeswekkend die ook mocht zijn) naar een andere blijdschap dan de bedrieglijke en kortstondige waarmee de mens zijn werkelijkheid ontvlucht en zich tot een schijn-bestaan vernedert. Hoe zou er trouwens sprake kunnen zijn van zulk een fundamentele minachting bij een mens die liefde predikte voor al het geschapene en zo geheel dienaar en deernis was.

    5. In het boeddhisme zien we het verschijnsel van het celibaat (en van een ,,celibaatswet”) terwijl er in het geheel geen sprake is van een ,,bijzonder ascetische levensvisie”. Boeddha predikte ,,de weg van het midden”, een welbewust en duidelijk contra m.b.t. de rigoureuze ascese van de monniken van zijn tijd. Hij had de maat en het midden, ook de rust en eenvoud verworven die al het menselijk grote kenmerkt, en het was in dié gesteldheid dat hij, wars van al het ,,bijzonder ascetische”, de ongehuwde staat trouw bleef en deze ook van zijn volgelingen vorderde. Hij was met deze gematigdheid niet anders dan Joannes Chrysostomus die, blijkens het beeld dat hij schetste van de voorbeeldige priester, de ascetische krachtprestaties van het lichaam evenmin op prijs stelde ¹), en hij is met deze houding waarlijk geen uitzondering. Talrijk zijn de eminente (celibataire) schrijvers over het geestelijke en ascetische en ongehuwde leven die precies zo hebben gedacht. Men kan aan deze grote stroming binnen de Kerk niet als een non-valeur voorbijgaan. De geschiedenis van het celibaat en de celibaatsverplichting laat zich niet, als geschiedenisbepalend, vastspijkeren op een manicheistisch-geaberreerd absolutisme (waarvan overigens wel zeker is dat wij dienaangaande geïndoctrineerd zijn met opvattingen en oordelen die een grondige herziening behoeven). En wat richt men uit met die ,,versomberde blijde boodschap” en die ,,bijzonder ascetische levensvisie” bij een figuur als Franciscus. Hij vertegenwoordigde eerder het volstrekte tegendeel. Niettemin verlangde hij van zijn volgelingen – leken! – de ongehuwde staat, of wat men vandaag noemt: een ,,celibaatsplicht”.

    6. Er zijn niet enkel talrijke schrijvers over het geestelijke en ongehuwde leven bij wie men geen spoor van manicheistische verachting voor het aardse aantreft; deze ontbreekt ook bij de grote volbrengers van dat leven, die alles achter zich hebben gelaten, bij heiligen als Franciscus en mystici als Tauler, Eckhart, Suso, Ruusbroec, Joannes van het Kruis. Het is iets anders deze aarde te verwerpen en te verafschuwen