1) Deze situatieschets werd geschreven lang voor ,,de verklaring van een internationale groep theologen” (De Bazuin, 26-3-72). Deze verklaring spreekt uitsluitend van een ,,bestuurs- en vertrouwenscrisis” en de enige oorzaak daarvan is ,,het kerkelijk systeem”, de overmacht en geslotenheid ervan. Welk systeem dan zijn verdedigers vind in de paus en zijn medewerkers (plus de ,,conservatieven”). Deze voorstelling lijkt me behoorlijk eenzijdig. Alsof er in de Kerk van vandaag niets anders aan de hand is en alsof wat er aan de hand is alleen aan een systeem en deszelfs onwrikbaarheid te wijten zou zijn. Ook lijkt de verklaring me behoorlijk gevaarlijk als men er tevens een oproep aan verbindt tot vastberadener ,,pressie”. – Opvallend is intussen dat een aantal belangrijke progressieve theologen dit bewogen appèl niet ondertekenden. Half Europa ontbreekt; Frankrijk, België en Italië ontbreken totaal. Zagen de niet-ondertekenaars de crisis minder exclusief als een bestuurscrisis. Of wilde men niet medeverantwoordelijk worden voor de ,,loyale” rebellie die de aansporing tot niet aflatende pressie aan de basis zou kunnen ontketenen: zeker aan de basis was de ,,geest van christelijke broederlijkheid” meestentijds ver zoek. Het is misschien waar: één parochiaan die naar de pastoor gaat, telt niet mee; vijf kunnen hinderlijk worden, vijftig veranderen de situatie. Eén pastoor in een bisdom telt niet mee, op vijf wordt gelet; vijftig zijn niet te verslaan.” Maar wàt als de tegenpartij dezelfde methode zou toepassen? Maar misschien wijst deze dit soort pressie (door middel van het getal) af, en wezen dit ook de ontbrekende theologen af. – Iets anders echter: Zegt men eigenlijk niet, als men zegt dat voor een pastoor één gelovige en voor een bisschop één pastoor van niet het minste belang is, dat ook aan de diverse toppen de geest van christelijke broederlijkheid zoek is?
25
van die aard aan te wijzen in wat zich als nieuw en vernieuwing aandient. Het zijn in het beste geval nieuwe jonge kiemen – waarvan men de levensvatbaarheid niet kent noch weet wat eruit wordt; en in te tallozen reeds is het vroegere kerkbeeld en het vroegere geloofsverstaan verwoest. In die omstandigheden ligt het voor de hand dat het celibaat nauwelijks meer een voedingsgrond heeft en in een crisis is geraakt. Een extreme keuze met als basis een veld van puinen, geloofsonzekerheid naar alle kanten, hoop en vertrouwen dat uit de puinen een nieuwe wereld (welke? hoe?) zal ontstaan, is een onmogelijkheid in zich. Even onmogelijk als een revolutie zonder een positie, toekomstbeeld (of mythe). Een extreme keuze veronderstelt dat men weet waarvoor men leeft en zijn leven inzet. Afbraak – hoe noodzakelijk - kan slechts kortstondig activeren, hoe zeker men van die noodzaak ook zou zijn. Eveneens ligt het voor de hand dat geen jeugd zich tot het priesterschap, laat staan het celibaat, voelt aangetrokken. Niet omdat het celibaat in zich een obsoleet en ongeloofwaardig geval is (dat laat zich niet vaststellen zolang er religieus niets is dat een volstrekte inzet rechtvaardigt), maar omdar er voor tallozen niets meer is waaraan men zich anders dan met een menselijke buitenkant en een menselijk buitenkant-vertrouwen (innerlijk immers ten prooi aan vele onzekerheden) kan overgeven. De vrees schijnt dan ook gewettigd, wat de priesterroepingen en het celibataire priesterschap betreft, dat men zal moeten berusten in een lost generation, in enkele lost generations – met schaarse uitzonderingen 1).
