vorige pagina geen wijsgeerige, maar een psychologische, actueele, activeerende, dynamische levensfunctie; de leider eener revolutie zoekt den stoot tegen des levens, den stoot die ze tot geestdrift, daad en strijd revolutionneert. De waarheid (zegt men) ligt steeds in het midden; maar het leven, het activeeren van een volk, begint vaak nà de overdrijving. En niets lijkt mij wezenlijk onwijsgeeriger dan deze overdrijving in wijsbegeerte om te zetten (gelijk sommige voorstanders deden), of ze, met de ware — de ware? — wijsbegeerte in de hand, te bestrijden (gelijk sommige tegenstanders doen). Men neemt het den wijsgeer, met het oordeel zijner zuivere waardebepalingen, niet kwalijk als hij een vergissing begaat zoodra hij overgaat tot dien tweeden vorm van ,,oordeelen”: het practisch handelen; zijn recht hier abuizen te begaan is vrijwel ongelimiteerd en even ongelimiteerd is de herhaling van de verontschuldiging, dat aan de waarde van een wijsgeer geen afbreuk wordt gedaan door zijn onbekwaamheid op het terrein van het handelen. Maar den staatsman, wiens éérste vorm van oordeelen het ,,handelen” is, den staatsman dien men allereerst beoordeelen moet naar de oordeelen die zijn daden zijn, beoordeelt men, neen, niét op zijn ideeën, maar men ploft, met het volle gewicht van zijn haat, boven op een detail van die formuleering, op de twee, drie, vier en altijd opnieuw weer naar voren geschoven détails, op een uitspraak waarvan de gesuggereerde bedoeling door geen enkel doorslaggevend feit uit de werkelijkheid gedekt wordt. En met die twee, drie, vier en altijd weer opnieuw geciteerde uitspraken wordt dan de heele zaak (als iets ,,satanisch”!) gevonnist, — met voorbijzien niet alleen van het vele zuivere dat in werkelijkheid werd tot stand gebracht, maar ook met voorbijzien van het vele zuivere en beteekenisvolle dat Mussolini, toen hij, in een wereld waar dit besef tot den grond toe vernield scheen, de waarde van den staat in het licht stelde, formuleerde.

Maar goed, laten we het Vaticaan de eer gunnen dat het ’t ,,totalitaire” beginsel in Italië ontzenuwd heeft; het is een oude koe, en het heeft weinig zin haar opnieuw uit de sloot te halen. Belang- volgende pagina


167

























aangemaakt: 01-03-2008 Copyright © 2009 by
R. Bruning en Th. Bruning
copyright
laatste aanpassing: 05-01-2013