Waar rustte deze verdwaasde burgerplicht, dit eerloos en beleedigend stembiljet dus beter dan op den bodem van een vuilnisemmer? Daar lag het goed, daar lag het geheel op zijn plaats. — De een of andere sublieme zwerver — hulde aan Erich Wichman! — kon toen nog slechts op het even grandiooze als bizarre denkbeeld komen, zijn biljet, inplaats van het in te vullen, met een zelf­ontbrandbare vloeistof te besmeren om het aldus bij de overige te deponeeren. Als dan, na een korte spanne tijds, uit die hatelijke spleet een kleine, witte, doch halsstarrige rookwolk begon omhoog te pluimen, kon men aan de drie paar verbijsterde kol-oogen achter de groene tafel nog eenmaal gansch den eerbied meten, waarmede een seniel-geworden geslacht dezen emmer en zijn inhoud omgaf. — Deze voldoening was niet veel, moogt ge meenen; neen, misschien niet, maar zeer wellicht ware deze daad, dit afscheid aan het kiesvee, toch de meest overtuigde en schoone ,,stem’’ geweest van vele, vele jaren democratie.

Er zijn nu eenmaal zaken, plichten (en deze stemplicht was er één van), waarop een normaal ontwikkeld smerigheidsgevoel niet anders kan reageeren dan met een vloek of een fluim.

Maar dat was dan de groote burgerplicht, van ons, het souvereine volk. Voor de rest waren wij vrij. Vrij, om hetzij vier jaar lang de fret van de volksgemeenschap te zijn, hetzij om vier jaar lang te foeteren op dien alsmaar onderweg blijvenden loopjongen van onzen leverancier in welvaart-als-levensgeluk, vrijheid-als-levens­geluk, rust-als-levensgeluk, bestaanszekerheid-van-de-wieg-tot-het­-graf-als-levensgeluk of hoe die opperste St. Nicolaaswenschjes van een verkindscht geslacht nog meer mogen heeten.

Wat is mede-regeeren, mede-beslissen over het zijn, den vorm, de gestalte, over de werkelijkheid van een volk? Mederegeeren is persoon]ijk mede-scheppen: aan de schepping die een volk is. Mede-scheppen aan de schepping van een volk is allereerst naar de voltooiing streven van de schepping die wijzelf, in en met onszelf verwerkelijken moeten. Onze gestalte is gehalte: is zedelijk

92