aldus ruggegraat, gestalte kreeg: vleesch, bloed, beenderen, hersens. — Of anders gezegd (méér misschien doordringend tot de kern van het probleem): het werd van zìel mensch. Dit schijnt u misschien een verval, een terugtocht, in wézen is dit, juist dit, de geboorte van het socialisme. De ziel heeft prachtig — vervoerend en tegelijk smartelijk — gezongen in dichters als Gorter en Henriëtte Roland Holst, deze ziel heeft zich edel, eerlijk en ,,meesleepend’’ opgericht in figuren als Troelstra, maar deze ziel ook was het — juist omdat zij zoozeer enkel ziel was — die weldra in de dingen dezer wereld weerloos verstrikt geraakte, die zich op sleeptouw liet nemen door een corrupt demo­cratisme, die de machten achter haar strijd miskende, of zelfs heelemaal niet kende, en die, argeloos ten overstaan van het hier en nu en zich verstrikkend in irreëele abstracties ten overstaan van de toekomst, veel van hetgeen zij verwerkelijken wilde, verijdeld heeft. Bij de zwakkeren werd toen dit ziele-leven vaak een onmachtig, bleek en bevreesd droomen. Doch diezelfde ziel, diezelfde brandende dorst naar Recht, is mensch geworden in socialisten als Hitler en Mussolini.

Het is kenmerkend voor Troelstra’s politieken strijd, dat hij in zijn ,,Gedenkschriften’’, schrijvend over Briand niet geresigneerd, maar met instemming constateert: ,,Deze (Briand) heeft in zijn latere politieke leven veel over die rede van 1900 moeten hooren: immers, als minister kon hij de in 1900 ontwikkelde theorieën niet in practijk brengen. Hij was toen regent in een kapitalistischen staat geworden en als zoodanig kon hij zijn optreden op het Parijsche congres al niet meer beschouwen, dan als een uitvloeisel van de romantische periode, waarin ook hij blijkbaar toentertijd verkeerde. De propagandist voor het strijdende proletariaat moet evenzeer ontvankelijk zijn voor romantiek, als de staatsman verplicht is tot vaak overgroote nuchterheid — ook ten onzent worden menschen gevonden, die de juistheid dezer stelling aan den lijve hebben ervaren.’’ ,,De gewezen socialistische partijleider, voorstander van den scherpsten vorm van klassenstrijd, is een gemoedelijk ontwerper van compromissen tusschen de regeeringen der verschillende landen


82

























aangemaakt: 01-03-2008 Copyright © 2009 by
R. Bruning en Th. Bruning
copyright
laatste aanpassing: 19-10-2009