nen, dat het recht, als rechtsbeginsel voor het gehéél eener gemeenschap en dus gebaseerd op de (beperkte) mogelijkheden van den gemiddelden en gewonen mensch, onvermijdelijk spanningen oproept voor den niét-gemiddelden en en buitengewonen mensch, wien dat gareel een onduldbaar en verwoestend juk is — maar dat men déze (inderdaad onvermijdelijke) spanning niet anders kon oplossen, niet anders wilde oplossen, dan met den eisch aan dien excessieve, dat hij zijn persoonlijkheid (het kostbaarste dat een gemeenschap bezit!) voor de gemeenschap opoffert, ten offer brengt, te niet doet, — verraadt dát niet nogmaals de jungle-wet van de zwákken!?
Neen, laat ons niet te goedgeloovig zijn, — maar ook niet te wantrouwig....

Kan men zeggen, dat het christendom een poging is, het menschelijk minderwaardige op den troon te helpen, het gezonde verdacht te maken en den sterke en scheppende te knechten, — men zeide ook, en met evenveel recht, dat het christendom een poging is, het zwakke zwak te laten om de sterken (en daarmede een priesterkaste) in hun (haar) posities te bevestigen. — En het christendom was dat óók. Het was trouwens nog zooveel méér: op zooveel méér wijzen nog abject. Doch Christus was altijd iets anders.

Zullen wij dan altijd — gelijk de devotén adviseeren — den blik gericht houden op Christus? Dát zou men willen! — Wij zullen den blik gericht houden op Christus — én.... op het christendom. — Geen vrij spel geven! Oppassen! — Ook hier niet té goedgeloovig zijn als er adviezen worden gedistribueerd. Adviezen van zwakken... ter ondermijning van de sterken...?

Niets aanvaarden, doch leven alsof men alles aanvaardt?? Neen! Alles aanvaarden, maar leven alsof men niets aanvaardt! — Ziedaar tevens nóg een verschil tusschen Christus en het christendom.

Geen „rustelooze rust”, maar: rustige rusteloosheid!

Men wordt tenslotte zóó wijs (begrijpend en pardonneerend), dat men zijn beste wijsheid verleert: den haat.

HENRI BRUNING.